18, 19, 20 listopada | Kino Iluzjon
ul. Narbutta 50A, Warszawa
Już 18 listopada w Kinie Iluzjon w Warszawie rozpocznie się pierwsza retrospektywa twórczości Manoela de Oliveiry w Polsce. Inaugurację otworzy pokaz z Bruno Belthoisem przy pianinie. Wybitny pianista francuski przyjedzie do Warszawy, by na żywo zagrać ścieżkę dźwiękową do pierwszego filmu Manoela de Oliveiry – Douro, Faina Fluvial (Praca wre nad rzeką Douro) z 1931 r., który będzie również pierwszym filmem retrospektywy. Późnej przegląd wyruszy w podróż po Polsce: przez kolejnych 6 miesięcy, aż do kwietnia 2017 r., kina w 10 miastach pokażą 6 filmów ujętych w retrospektywie. Produkcje zostały wybrane przez dra Jakuba Jankowskiego, wykładowcę kina portugalskiego w Instytucie Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego.
Wybór filmów otwiera oczywiście pierwsza realizacja Manoela de Oliveiry: dokument pt. Douro, Faina Fluvial (Praca wre nad rzeką Douro) z 1931 r. Kolejny film to klasyk reżysera – dokument Famalicão powstały w 1940 r., a następnie pierwsza fabularna produkcja pełnometrażowa – Aniki-Bobó z 1942 r. Kolejne trzy filmy to obrazy pochodzące ze późniejszego etapu reżyserskiej pracy Manoela de Oliveiry: nagrodzony w Cannes film Non ou a vã glória de mandar (Non albo czcza chwała rządzenia) z 1990 r., ironiczna A Divina Comédia (Boska komedia) z 1991 r. oraz ostatni pokazowy film pt. A Caixa (Puszka) z 1994 r., zaskakująca komedia lawirująca pomiędzy fantazją a absurdem.
18 listopada
Praca wre nad rzeką Douro (1931)
19.00
+ info
Film dokumentalny, choć częściowo inscenizowany, który nadal żyje. Żyje od czasów wersji wstępnej (1929) i pierwszej niemej (1931), nadal rozbrzmiewa melodiami, które post factum mu dodano (w 1934 i 1994), i inspiruje artystów, co udowadniają kolejne wersje muzyczne: albo improwizowane na żywo, albo skrupulatnie przygotowane. To symfonia miejska, która z dumą może zajmować miejsce obok innych klasyków tego gatunku. Obok Manhatty Stranda/Sheelera (1921), poprzez Most Ivensa (1928), na Berlinie, symfonii wielkiego miasta Ruttmanna (1927) kończąc. Ten ostatni film być może jest najbliższą i bezpośrednią inspiracją Oliveiry. Należy jednak podkreślić, że Praca wre nad rzeką Douro niczego nie powiela, a nawiązuje twórczy dialog z Berlinem, co czyni z tego filmu obraz oryginalny i samowystarczalny.
Famalicão (1940)
20.00
+ info
Dokument Famalicão, być może mniej znany i doceniany, ale niesłusznie. To wspaniały przykład tego, jak mówić o pewnym miejscu z niezrównanym poczuciem humoru, gdzie ironia nigdy nie prowadzi do robienia sobie drwin z mieszkańców północy Portugalii, którą reżyser tak kochał i zawsze z uwagą wsłuchiwał się w jej problemy. To także znakomity przykład tego, jak z tematu pozornie nieciekawego – opowieści o mieście i okolicach – uczynić opowieść wciągającą. Błysk tej perełki kryje się w szczegółach, między kadrami. Jeden z tych szczegółów to specyficzna mowa ludzi z północy. Inny zaś, to bardzo sławny w tamtych czasach aktor znany z występów w comédias à portuguesa, Vasco Santana, który historię miasteczka Famalicão opowiada radosnym, niezapomnianym głosem.
19 listopada
Aniki-Bobó
(1942)
18.00
+ info
Aniki-Bobó zaznacza to, co później u Oliveiry stanie się bardzo charakterystyczne – pracę na tekstach literackich. W tym przypadku pomysłem było zaadaptowanie opowiadania na potrzeby kina. Dopiero później Oliveira postanowi adaptować kino do literatury, tworząc filmy sztuczne, dziwne, ale bardzo oryginalne. Aniki-Bobó to film filmowy, jeszcze nie film literacki, ale i tak idący pod prąd nurtom kina portugalskiego, które wówczas tworzono. To wstęp do kina inspirowanego włoskim neorealizmem. Dużo wcześniej, niż nowe kino portugalskie zaczęło przerabiać ten temat.
„Non” albo czcza chwała rządzenia (1990)
20.00
+ info
Ten film to też pewne odczytanie, ale tym razem portugalskiej historii, które reżyser skoncentrował nie na chwilach chwały, ale na momentach hucznych porażek. Oliveira nie unika tematów polemicznych. Poprzez kino chce zrozumieć i chce, aby inni też zrozumieli to, co niektórzy starają się skrywać albo przemilczać, jak na przykład czasy kolonizacji.
20 listopada
Boska komedia (1991)
18.00
+ info
Pacjenci szpitala psychiatrycznego przyjmują role postaci historycznych i fikcyjnych: Adama i Ewy, Jezusa, Łazarza i Świętej Teresy z Ávila; postaci z powieści Dostojewskiego (Zbrodni i Kary oraz Braci Karamazow), a także Nietzschego (Antychryst). Recytują Boską komedię Dantego. Film to szczególna refleksja historyczna, która nie łączy się bezpośrednio z dziełem Dantego. Według Manoela de Oliveiry, tytuł został wybrany przede wszystkim ze względu na ironiczną konotację.
Puszka (1994)
20.15
+ info
Komedia utrzymana w fantastyczno-absurdalnym rejestrze. Wśród starych ulic i schodów Mourarii w Lizbonie żyje ślepiec, któremu kradziona jest puszka na jałmużnę; wokół niego mieszkają (lub tylko przechodzą) córka, zięć i inne osoby mieszkające lub pracujące w okolicy. Manoel de Oliveira powiedział, że w tym filmie wrócił do postaci z Aniki-Bobó, teraz już dorosłych.
Dla kuratora retrospektywy, dra Jakuba Jankowskiego, „najistotniejsza jest jakość kina, które zaczął tworzyć w momencie przejścia od kina niemego do dźwiękowego, i które rozwijał w następnych epokach.” Dodaje jeszcze: „Sześć filmów, które wybrano z liczby, która sięga prawie 60 obrazów. To niewiele, ale i tak pozwala zrozumieć bogactwo motywów i stylów. Ani jeden temat, ani jeden gatunek się tutaj nie powtarza. Choć tak naprawdę każdy film Oliveiry to osobna przygoda.”
Warszawska edycja retrospektywy odbędzie się w dniach 18-20 listopada w Kinie Iluzjon, a uświetnią ją dwaj goście specjalni: pianista Bruno Belthoise, który 18 listopada na żywo zagra ścieżkę dźwiękową do filmu Praca wre nad rzeką Douro; oraz dr Jakub Jankowski, który przybliży publiczności dzieło portugalskiego mistrza kina poprzez prezentację każdego z filmów oraz dyskusje poseansowe. Ponadto, w Kinie Iluzjon będzie można obejrzeć wystawę pt. „Kino portugalskie”, która na 23 plakatach opowiada jego historię.
Retrospektywa ma za zadanie zaprezentować szerokiej polskiej publiczności dorobek wielkiego reżysera portugalskiego, mało znanego w Polsce. Z tego względu, Instytut Camõesa zdecydował się zorganizować pokazy we współpracy z Filmoteką Narodową oraz Siecią Kin Studyjnych i Lokalnych, aby nadać wydarzeniu charakter ogólnonarodowy. Do tej pory już 11 kin zdecydowało się wziąć udział w retrospektywie, a bardzo prawdopodobnym jest, że ta lista jeszcze się powiększy.
Retrospektywa to wydarzenie organizowane przez Instytut Camõesa we współpracy z Filmoteką Narodową i Siecią Kin Studyjnych i Lokalnych, a także przy hojnym wsparciu Banku Millennium – mecenasa wydarzenia.
Organizatorzy
Partnerzy medialni
Mecenas
